| بررسی سوگیریهای فاصلهگذاری فرهنگی و تلقی غائب نسبت به زبان عربی در کتاب درسی عربی یازدهم انسانی |
| کد مقاله : 1015-5ARCONF (R1) |
| نویسندگان |
|
علی رضا عساکره * دبیر زبان عربی اداره اموزش و پرورش شهرستان ابادان |
| چکیده مقاله |
| پژوهش حاضر با هدف بررسی سوگیریهای فاصلهگذاری فرهنگی و تلقی غائب نسبت به زبان عربی در کتاب درسی «عربی یازدهم رشته علوم انسانی» (۱۴۰۲) انجام شد. این مطالعه با رویکرد کیفی و بهرهگیری از تحلیل گفتمان انتقادی (مدل سهسطحی فرکلاف) و تحلیل محتوای کیفی، محتوای کتاب را به صورت تمامشماری تحلیل کرد. دادهها از طریق چکلیست محققساخته و کدگذاری باز، محوری و انتخابی گردآوری و بررسی شدند. یافتههای پژوهش نشان داد که کتاب درسی عربی 2، از طریق سازوکارهای گفتمانی، سوگیریهای قابل توجهی را بازنمایی میکند. در بخش فاصلهگذاری فرهنگی، ۳۸% محتوای کتاب (۴۷ مورد) به تقویت مرزهای هویتی «ما» در برابر «دیگری»، کلیشهسازی فرهنگ عربی (مانند بازنمایی تکبعدی عرفانی در درس ۲، صفحه ۱۸)، و تأکید یکجانبه بر میراث اسلامی (مانند نادیده گرفتن مشارکت غیرعربها در درس ۴ میپردازد. در سوگیری تلقی غائب، ۴۲% محتوا (۵۳ مورد) شامل حذف فرهنگ معاصر عرب (مانند غیاب ادبیات مدرن شاعران مقاومت چون محمود درویش در درس ۸)، نادیده گرفتن تنوع مذهبی و حذف نقشهای فعال زنان و زبان عامیانه (مانند تمرکز ۱۰۰% بر عربی فصیح) است. جدول فراوانی سوگیریها حاکی از غلبه تلقی غائب (۴۲%) بر فاصلهگذاری (۳۸%) و محتوای خنثی (۲۰%) است. این سوگیریها پیامدهایی چون شکلگیری نگرش تقابلی، کاهش انگیزه یادگیری (به دلیل تمرکز ۷۲% بر متون دینی)، و تقویت کلیشهها و هویت زبانی محدود را به همراه دارند. این پژوهش بر لزوم بازنگری کتاب برای گنجاندن محتوای معاصر، تنوع فرهنگی، و گویشهای عامیانه تأکید میکند. پیشنهادها شامل تدوین محتوای متنوعتر برای ارتقای درک بینفرهنگی و کاهش سوگیریهای فرهنگی است. |
| کلیدواژه ها |
| سوگیری فرهنگی-دینی، فاصلهگذاری فرهنگی، تلقی غائب، کتاب درسی عربی، تحلیل گفتمان انتقادی. |
| وضعیت: پذیرفته شده |