| کارکرد نظریۀ تحلیل مؤلفه‌ای در جایگزینی واژگانی |
| کد مقاله : 1090-5ARCONF |
| نویسندگان |
|
کبری راستگو * دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکدۀ علوم قرآنی مشهد |
| چکیده مقاله |
| جستار حاضر قصد دارد با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای، به موضوع جایگزینی واژگانی در آیات متشابه لفظی در دو جفت‌واژۀ "آخذین- فاکهین" و "أخسرین- أسفلین"، بپردازد و ضمن بررسی‌های تفسیری مشخص کند که چرا در هر جایگاه، واژۀ به خصوصی به کار رفته است؟ به طور کلی جستار حاضر بر این پیش‌فرض بنیان دارد که تعیین مؤلفه‌های معنایی هر واژه و شناخت بافت و هم‌متن آن، خاصه هم‌متن واژگانی، در شناخت تغییر سبک آیات، مؤثر است. بررسی داده‌های قرآنی نشان داد که جایگزینی واژگانی به‌عنوان یکی از تغییرات سبکی آیات متشابه لفظی قرآن کریم، توسط عوامل هم‌متن و بافتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین بررسی کاربردهای لغوی هریک از دو جفت‌واژۀ مذکور نشان داد که مؤلفه‌های معناساز واژۀ آخذ [+گرفتن و به دست آوردن چیزی] و [+تصرف] است و مفهوم فاکه بر مشخصه‌های معنایی [+پاکیزگی] و [+خوش‌طبعی] اشتمال دارد. لذا بافتی که از چیزهایی که انسان را به بهشت می‌رساند، سخن می‌گوید، مفهوم "آخذ" را می‌طلبد و بافتی که از آنچه در بهشت به انسان متقی می‌رسد، سخن می‌گوید واژۀ "فاکه" را اقتضا می‌کند. نیز واژۀ أخسر با اشتمال بر مؤلفه‌های معناساز [+زیان]، [± مادی]، [± امور نفسانی] در تناسب با هم‌متن واژگانی خود یعنی واژگان "ضلالت"، "نفع" و "ضرر" استعمال شده است، همچنان‌که بافتی با هم‌متن واژگانی "إلقاء= انداختن"، مفهوم أسفل با مؤلفه‌های معنایی [+پست]، [+پایین] و [±مادیات] را اقتضا می‌کند. |
| کلیدواژه ها |
| نظریۀ تحلیل مؤلفه‌ای، جایگزینی واژگانی، آخذین/فاکهین، أخسرین/أسفلین، متشابهات لفظی |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |